به گزارش سرویس اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سرمایه گذاری مستقیم خارجی یا همان FDI را راهی برای توسعه مزیت های ویژه یک کشور در نظر می گیرند بدین معنی که در شرایطی که در جهان امروز پیگیری مدل توسعه کره جنوبی که با اتکا به سرمایه داخلی ایجاد شد بسیار دشوار است و تقریبا هیچ کشوری بعد از کره جنوبی نتوانسته این مسیر را دنبال کند، اقتصاددانان توسعه مسیر میان بر دیگری را برای توسعه اقتصادی پایدار معرفی کرده اند و آن هم اتکا به سرمایه گذاری مستقیم خارجی یا همان FDI است. در این گزارش قصد داریم تا ضمن مروری بر آمار جذب سرمایه گذاری خارجی درکشور به ظرفیت‌ها و چالش‌های پیش روی نیز بپردازیم:
با گسترش ارتباطات تجاری مابین کشورها، سرمایه گذاری مستقیم خارجی مکملی برای تجارت بین الملل محسوب می شود و بررسی ها و تحقیقات در این خصوص نشان می دهد که افزایش جریان تجاری دارای ارتباط مستقیم و معناداری بر روی سرمایه گذاری مستقیم خارجی است.
نبود سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشور یکی از مهمترین دلایل رشد اقتصادی پایین و تورم های بالا بوده است و از دهه 9۰ به این سو می توان عامل تحریم را به عنوان یکی از فاکتورهای مهم عدم ورود سرمایه گذاری خارجی به کشور عنوان کرد . تقریبا در تمامی دهه میزان FDI در مسیر کاهش قرار گرفته است.
جذب سرمایه گذاری خارجی
در همین خصوص نیز وزیر اقتصاد در اظهارات اخیر خود از افزایش سرمایه گذاری خارجی در ایران خبر داده است. سید احسان خاندوزی بدون اشاره به رقم کلی سرمایه های خارجی جذب شده به کشور، میزان جذب سرمایه گذاری خارجی، معادل ورود سرمایه های خارجی طی دوره پنج ساله قبل از این دولت، بوده است را به عنوان خبری خوش تلقی کرده است.
خاندوزی می گوید این دستاورد با تمرکز قوای اجرایی کشور بر شرکای راهبردی و اقتصاد کشورهای همسایه به دست آمده است. نگاهی گذرا به داده ها و وضعیت سرمایه گذاری خارجی در کشور طی سال های اخیر کافیست که دیدگاه مسئول تیم اقتصادی کابینه در مورد خوش بودن حال و روز جذب سرمایه های خارجی به ایران یا دستاورد و موفقیت تلقی کردن این متغیر اقتصادی با استناد به این آمارها، با تردیدهایی مواجه شود. وقتی واقعیت های موجود را در حوزه سرمایه گذاری خارجی بررسی کنیم ضربان ضعیف نبض پارامتر مهم اقتصادی است.
اهداف سرمایه گذاری خارجی
در زبان علم اقتصاد وقتی می توان از موفقیت یک برنامه یا طرح اقتصادی سخن گفت که هدف تعریف شده برای آن برنامه با خروجی و نتیجه به دست آمده مطابقت یا دست کم هماهنگی داشته باشد. چنین عبارتی را نمی توان برای حوزه سرمایه گذاری خارجی کشور ما به کار برد چرا که بر اساس علی فکری رییس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی و فنی ایران، هدف تعیین شده برای سرمایه گذاری خارجی در دولت سیزدهم سالانه حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار بوده است.
این در حالیست که با گذشت بیش از 6 ماه از سال ۱۴۰۲ میزان مجوزی که برای ورود سرمایه خارجی به ایران صادر شده حدود ۱۰ درصد هدف تعیین شده، یعنی ۳ تا ۴ میلیارد دلار، بوده است. البته قابل کتمان نیست که آمار جذب سرمایه در سال جاری نسبت به سال گذشته، رشد نشان می دهد.
امنیت سرمایه گذاری خارجی در کشور
در حوزه امنیت سرمایه گذاری مشکلات مزمنی داریم احمد پورفالح فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی درباره شرایط سرمایه گذاری ایران در سال های اخیر می گوید: در حال حاضر به جز چین و عراق و روسیه کشورهای دیگر تمایل چندانی برای سرمایه گذاری در ایران نشان نمی دهند. افغانستان هم در یکی دو سال گذشته سرمایه گذاری هایی در ایران داشته که با توجه به ظرفیت های کشور ما رقم این سرمایه گذاری ها قابل اعتنا نیست. در مورد شرایط سرمایه گذاری خارجی به طور کلی نمی توان گفت وضعیت کشور ما مطلوب است و عوامل این وضعیت هم کاملا شناخته شده است و نیازی به توضیح ندارد.
از دیدگاه اقتصادی سرمایه به نقطه ای می رود که امنیت سرمایه در آنجا تضمین شود و امنیت سرمایه را قوانین داخلی و بین المللی تضمین می کنند. متاسفانه ما در هر دو حوزه مشکلات مزمنی داریم. رئیس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا می افزاید: حتی کشورهایی که سرمایه گذاری در ایران را کاملا توجیه پذیر می دانند و هیچ گزینه دیگری را به جز کشور ما تا این اندازه مناسب سرمایه گذاری نمی بینند باز هم در اثر شرایط خاص بین المللی و تحریم ها و مسائل و محدودیت هایی که ایران به دلیل مواجهه با آمریکا و غرب به صورت سیستماتیک با آن موجه است، روی خوشی به سرمایه گذاری در ایران نشان نمی دهند.
وی به این نکته اشاره می کند که کشورهای صاحب سرمایه و فناوری به خوبی از ظرفیت های ایران آگاهی دارند و اگر شرایط مهیا شود آمادگی سرمایه گذاری در ایران را دارند و این موضوع را در مذاکرات غیررسمی اظهار می کنند اما در شرایط فعلی چنین شرایطی مهیا نیست. جولان سرمایه گذاران افغان در ایران نکته جالبی که این روزها در آمارهای سرمایه گذاری کشور به چشم می خورد پررنگ شدن سرمایه گذاری اتباع افغانستانی در ایران است.
به گفته رییس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی و فنی ایران، افغان های صاحب سرمایه از لحاظ تعداد نفرات سرمایه گذار، بالاترین سرمایه گذاری را در ایران داشته اند و این سرمایه گذاری مبالغی بین ۳۰۰ هزار دلار
تا ۵ میلیون دلار است. اگر مبنای دلار را ۵۰ هزار تومان محاسبه کنیم سرمایه گذاری افغانستانی ها در ایران بین ۹ میلیارد تومان تا ۲۵۰ میلیارد تومان بوده به طوری که با این میزان پول می توان کارگاه ها و صنایع کوچک را با بازدهی بالا و هزینه کم راه اندازی کرد.
ارزآوری به صورت غیر قابل رصد از دستاوردهای سرمایه گذاری افغانستانی ها داخل ایران است و چون مبالغ کوچک با تعداد بالا هستند می تواند مؤثر واقع شده و به کمک منابع ارزی ایران بیاید. نکته مهم دیگر که مهاجران افغانستانی را برای سرمایه گذاری در ایران ترغیب می کند زبان فارسی بوده که بین دو کشور مشترک است و این مهم می تواند دسترسی بدون واسطه سرمایه گذاران افغانستانی را به دنبال داشته باشد.
الزام ورود سرمایه به بخش صنعت
نکته پایانی این است که سرمایه گذاری خارجی در واقع می بایست وارد بخش صنعت شود و بخش صنعت ایران اتفاقا پتانسیل زیادی برای جذب سرمایه دارد، به ویژه بخش معدن. ورود سرمایه خارجی به بخش نفتی اتفاقا در نهایت منجر به رشد اقتصادی ناپایدار می شود چرا که مسیر حرکت جهان در بخش سوخت های فسیلی در حال تغییر است و دولت ایران نیز می بایست در مدل سرمایه گذاری خود تغییر استراتژی بدهد. حرکت سرمایه خارجی به سمت بخش نفتی اگرچه ممکن است خود را در آمارهای رشد اقتصادی نشان بدهد اما واقعیت این است که اقتصاد ایران بیش از پیش متکی به منابع طبیعی خواهد شد که آسیب های جبران ناپذیری را به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد.
مسیری که کشورهای عربی طی کرده اند می تواند الگویی برای ایران در راستای متنوع سازی اقتصاد باشد هرچند که صندوق ذخایر ازری ایران برای حرکت در چنین مسیری تقریبا خالی است. از طرف دیگر ارتباط مستقیمی بین اشتغال و سرمایه گذاری مستقیم خارجی وجود دارد به طوری که بر اساس داده های بانک جهانی برای ایجاد یک میلیون شغل در کشور به طور میانگین می بایست 5۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری اتفاق بیفتد که بخشی از آن می تواند سرمایه گذاری مستقیم خارجی باشد. این داده ها در کشورهایی مانند تونس که اقتصاد آنها از ایران ضعیف تر است نیز آزمون شده است و باید گفت ادعای ایجاد این میزان شغل توسط مقامات کشور بدون این حجم از سرمایه گذاری چالش برانگیز است.
گزارش از محمد جهاد
